پارتیشنبندی هارد (HDD یا SSD) به فرایندی گفته میشود که طی آن، فضای ذخیرهسازی فیزیکی شما به بخشهای منطقی و مجزا تقسیم میشود که هر بخش میتواند بهصورت یک درایو مستقل عمل کند. شما به عنوان کاربر، برای سازماندهی بهتر دادهها، افزایش امنیت اطلاعات شخصی، امکان نصب چندین سیستم عامل و جلوگیری از کند شدن سیستم هنگام نصب برنامهها، به این فرآیند نیاز دارید. پارتیشنبندی صحیح، بهویژه در هنگام نصب ویندوز، میتواند به بهبود عملکرد و مدیریت کارآمدتر اطلاعات در هارد کامپیوتر یا هارد لپتاپ شما کمک شایانی کند.
اگر قصد ارتقا یا تعویض هارد دارید، قبل از شروع میتوانید مدلهای مختلف هارد اینترنال و اکسترنال را در صفحه خرید هارد بررسی کنید تا انتخاب دقیقتری داشته باشید.
پارتیشن بندی هارد چیست و چرا برای هارد لپ تاپ و کامپیوتر ضروری است؟
پارتیشن بندی هارد به معنای تقسیم فضای کلی دیسک سخت شما (چه اینترنال و چه هارد اکسترنال) به بخشهای کوچکتر و قابل مدیریت است. هر یک از این بخشها با نام «پارتیشن» شناخته میشوند و میتوانند به طور مجزا به ذخیرهسازی دادهها بپردازند.
دلایل اصلی نیاز به پارتیشن بندی هارد
دلایل متعددی وجود دارد که پارتیشنبندی را به یک مرحله اساسی در مدیریت فضای ذخیرهسازی تبدیل میکند:
حفاظت از دادهها در صورت خرابی سیستم عامل: اگر سیستم عامل شما (مانند ویندوز 10 یا 11) با مشکل مواجه شده و نیاز به نصب مجدد پیدا کند، تنها پارتیشنی که سیستم عامل روی آن نصب است (معمولاً درایو C) فرمت میشود. در این شرایط، اطلاعات ذخیره شده در پارتیشنهای دیگر سالم باقی خواهند ماند.
سازماندهی بهتر اطلاعات: پارتیشنبندی این امکان را میدهد که انواع مختلف دادهها (مانند فایلهای شخصی، بازیها و برنامهها) را در مکانهای جداگانه ذخیره کنید تا دسترسی به آنها سادهتر شود.
نصب چندین سیستم عامل: اگر بخواهید بر روی یک هارد کامپیوتر یا هارد لپتاپ خود بیش از یک سیستم عامل (مثلاً ویندوز و لینوکس) داشته باشید، به پارتیشنهای جداگانه برای هر کدام نیاز دارید.
بهبود عملکرد (در هاردهای قدیمی): تقسیمبندی هارد، به خصوص در هاردهای HDD، میتواند از پراکندگی بیش از حد دادهها جلوگیری کرده و به افزایش عملکرد سیستم کمک کند.
اقدامات پیشگیرانه قبل از پارتیشن بندی هارد خود
پیش از شروع هرگونه تغییر در ساختار پارتیشنها، باید اقدامات احتیاطی مهمی را انجام دهید:
تهیه نسخه پشتیبان (بکاپ): مهمترین اقدام قبل از پاک کردن یا اضافه کردن پارتیشن، تهیه کامل نسخه پشتیبان از اطلاعات مهم است. پاک کردن پارتیشن به معنای از بین رفتن کامل اطلاعات است و باید از هرگونه اتفاق ناخواسته جلوگیری کنید.
تخلیه فضای اضافی: اگر قصد ایجاد پارتیشن جدید از فضای موجود را دارید، مطمئن شوید که فضای کافی برای کوچک کردن پارتیشن فعلی وجود دارد.
نحوه پارتیشن بندی هارد در ویندوز 10 و 11 (روش اصولی: هنگام نصب)
اصولیترین روش برای پارتیشن بندی هارد، انجام این کار در حین نصب تازه ویندوز است. این روش به شما اجازه میدهد پارتیشنبندی تمیز و کاملی را از ابتدا انجام دهید.
مراحل پارتیشن بندی حین نصب ویندوز
هنگامی که با استفاده از فلش یا دیسک قابل بوت، وارد محیط نصب ویندوز (شامل ویندوز 10 یا 11) میشوید، مراحل زیر را دنبال کنید:
انتخاب نوع نصب: در مراحل نصب، گزینه نصب سفارشی (Custom Installation) را انتخاب کنید.
مدیریت درایوها: در صفحهای که فضای ذخیرهسازی شما نمایش داده میشود، میتوانید درایوهای موجود را مشاهده کنید. اگر درایوهای قبلی وجود دارند و قصد پاک کردن آنها را دارید (با در نظر گرفتن پشتیبان اطلاعات)، از گزینه Delete استفاده کنید تا فضا به حالت فضای آزاد (Unallocated) درآید.
ایجاد پارتیشن جدید (New): فضای آزاد (Unallocated Space) را انتخاب کرده و روی گزینه New کلیک کنید.
تعیین حجم: حجم مورد نظر خود را برای پارتیشن جدید بر حسب مگابایت (MB) وارد کنید. توجه داشته باشید که هر 1024 مگابایت تقریباً معادل 1 گیگابایت است.
تخصیص فضای ویندوز: معمولاً توصیه میشود برای درایو سیستم عامل (C)، حداقل 100 گیگابایت یا بیشتر در نظر بگیرید تا فضای کافی برای آپدیتها و نصب نرمافزارها فراهم باشد. اگر از SSD استفاده میکنید، میتوانید کل فضای آن را به ویندوز اختصاص دهید.
تکرار فرآیند: مراحل فوق را برای ایجاد پارتیشنهای دیگر (مانند درایوهای D، E و غیره) تکرار کنید تا تمام فضای هارد دیسک شما تقسیم شود. در هنگام نصب ویندوز، پارتیشنهای کوچک دیگری نیز (مانند System Reserved Partition) به صورت خودکار ایجاد میشوند.
تکمیل نصب: پارتیشنی که قصد نصب ویندوز روی آن را دارید انتخاب کرده و روی Next کلیک کنید.
انواع ساختار پارتیشن و سبکهای دیسک
برای مدیریت بهتر هارد دیسک، لازم است با انواع پارتیشنها و سبکهای اصلی آنها آشنا شوید.
نوع ساختار | توضیحات و کاربرد | محدودیتها |
MBR (Master Boot Record) | ساختار قدیمیتر، برای دیسکهای با ظرفیت کمتر از 2 ترابایت مناسب است. | حداکثر 4 پارتیشن اصلی (Primary). |
GPT (GUID Partition Table) | ساختار جدیدتر، برای دیسکهای با ظرفیت بیشتر از 2 ترابایت ضروری است. | امکان ایجاد تعداد زیادی پارتیشن اصلی. |
پارتیشن Primary | پارتیشن اصلی که برای نصب سیستم عامل استفاده میشود. | در MBR محدود به 4 عدد است. |
پارتیشن Logical | پارتیشنهای فرعی که درون یک پارتیشن Extended ایجاد میشوند. | |
نکته: اگر هارد شما بیش از 2 ترابایت ظرفیت دارد، حتماً باید از قالب GPT استفاده کنید تا بتوانید از تمام فضای آن بهرهمند شوید.
چگونه هارد خود را پارتیشن بندی کنیم: استفاده از Disk Management (در ویندوز)
اگر ویندوز از قبل نصب شده است یا قصد پارتیشن بندی هارد اکسترنال را دارید، میتوانید از ابزار داخلی ویندوز به نام Disk Management استفاده کنید. این روش اصولی نیست و بیشتر برای اعمال تغییرات جزئی کاربرد دارد.
دسترسی به Disk Management در ویندوز 10 و 11
برای باز کردن این ابزار در نحوه پارتیشن بندی هارد در ویندوز 10 یا نحوه پارتیشن بندی هارد در ویندوز 11، میتوانید از چند روش استفاده کنید:
در نوار جستجوی منوی استارت عبارت "partitions" یا "Disk Management" را تایپ کرده و گزینه Create and format hard disk partitions را انتخاب کنید.
روی آیکون استارت کلیک راست کرده و گزینه Disk Management را انتخاب کنید.
آموزش ایجاد پارتیشن جدید از فضای موجود (Shrink Volume)
اگر فضای آزاد (Unallocated) ندارید و میخواهید از فضای یک درایو موجود، پارتیشن جدید بسازید، باید آن درایو را کوچک کنید:
در پنجره Disk Management، روی درایوی که قصد کاهش حجم آن را دارید (نوار آبی رنگ) کلیک راست کنید.
گزینه Shrink Volume را انتخاب نمایید.
در پنجره باز شده، مقدار فضایی که میخواهید جدا کنید را بر حسب مگابایت (MB) وارد کنید.
روی Shrink کلیک کنید. فضای جدا شده اکنون به صورت فضای تخصیصنیافته (Unallocated) با نوار مشکی نمایش داده میشود.
روی فضای Unallocated کلیک راست کرده و گزینه New Simple Volume را بزنید.
در مراحل ویزارد (Wizard) حجم پارتیشن جدید، حرف درایو (مثلاً E، F) و نوع فرمت (معمولاً NTFS برای ویندوز) را مشخص کرده و روی Next و سپس Finish کلیک کنید.
افزایش فضای یک پارتیشن (Extend Volume)
برای افزایش حجم یک درایو (مانند درایو C)، شما باید در کنار آن یک فضای Unallocated در اختیار داشته باشید.
روی پارتیشنی که میخواهید حجمش افزایش یابد، کلیک راست کرده و گزینه Extend Volume را انتخاب کنید.
در پنجره Extend Volume Wizard، حجمی را که میخواهید به درایو اضافه کنید، بر حسب مگابایت وارد نمایید.
با کلیک روی Next و سپس Finish، فضای تخصیصنیافته به درایو انتخابی اضافه میشود.
توجه مهم: برای اینکه بتوانید از گزینه Extend Volume استفاده کنید، فضای Unallocated باید دقیقاً در مجاورت پارتیشن مورد نظر شما قرار گرفته باشد. همچنین نمیتوانید از فضای یک هارد (مثلاً SSD) برای افزایش فضای هارد دیگر (مثلاً HDD) استفاده کنید.
پارتیشن بندی هارد اکسترنال و نکات تخصصی SSD
هنگام کار با حافظههای جانبی مانند هارد اکسترنال یا حافظههای پرسرعت SSD، باید به نکات خاصی توجه داشت.
چگونه هارد اکسترنال را پارتیشن بندی کنیم؟
فرآیند پارتیشنبندی هارد اکسترنال مشابه هارد اینترنال بوده و از طریق Disk Management قابل انجام است. با این حال، کارشناسان حوزه سختافزار توصیه میکنند که هارد اکسترنال خود را پارتیشنبندی نکنید.
کاهش عملکرد و طول عمر: پارتیشنهای زیاد در هارد اکسترنال میتواند سرعت و استهلاک هارد را افزایش دهد.
سازماندهی سادهتر: بهتر است اطلاعات خود را در پوشهها (Folders) دستهبندی کنید تا اینکه پارتیشنهای متعدد بسازید.
انتخاب فرمت: اگر مجبور به پارتیشنبندی هستید و میخواهید آن را در سیستم عاملهای مختلف (مانند ویندوز و مک) استفاده کنید، بهتر است از فرمت exFAT یا FAT32 استفاده نمایید؛ در غیر این صورت NTFS مناسب است.
تفاوت پارتیشن بندی هارد SSD و HDD
اگرچه اصول پارتیشنبندی برای هر دو نوع حافظه مشابه است، اما تفاوتهایی وجود دارد که بر عملکرد تأثیر میگذارد.
ویژگی | هارد SSD (Solid State Drive) | هارد HDD (Hard Disk Drive) |
سرعت و عملکرد | سرعت بالاتر، نیاز کمتری به توزیع دقیق دادهها دارد. | سرعت کندتر، توزیع دادهها برای جلوگیری از پراکندگی مهم است. |
الگوریتمها | استفاده از تکنولوژی Wear Leveling برای جلوگیری از فرسودگی سلولها. | از تکنولوژی مکانیکی استفاده میکند و به مدیریت دادهها برای حفظ عملکرد نیازی ندارد. |
دستور TRIM | ویژگی مهم TRIM برای مدیریت بخشهای حافظه حذف شده برای افزایش عمر و عملکرد وجود دارد. | این ویژگی وجود ندارد. |
توصیه ویژه برای SSD: برای بهرهبرداری بهینه از SSD، توصیه میشود از پارتیشنبندی سادهتری استفاده شود و از ایجاد پارتیشنهای بسیار زیاد که ممکن است باعث محدودیت در استفاده از دستور TRIM شود، خودداری گردد. اگر یک SSD دارید، بهتر است کل فضای آن را برای ویندوز در نظر بگیرید، چرا که سرعت آن به طرز چشمگیری عملکرد سیستم عامل شما را بهتر خواهد کرد.
ابزارهای جایگزین برای پارتیشن بندی درایو
ابزار داخلی Disk Management ویندوز ساده و کاربردی است، اما برای تغییرات پیچیدهتر، مانند جابهجایی فضا بین پارتیشنهای غیر مجاور یا تبدیل دیسک MBR به GPT بدون از دست دادن اطلاعات، استفاده از نرمافزارهای شخص ثالث توصیه میشود.
نرمافزار | قابلیتهای کلیدی | مزیت اصلی |
EaseUS Partition Master | ایجاد، تغییر اندازه، حذف، ادغام پارتیشنها، انتقال سیستم عامل از HDD به SSD. | رابط کاربری ساده و کاربردی. |
MiniTool Partition Wizard | تغییر اندازه، ادغام، کپی، تقسیم پارتیشنها، ابزار اسکن خطاها و بازیابی اطلاعات از دست رفته. | امکان انتقال سیستم عامل به هارد دیگر. |
AOMEI Partition Assistant | ایجاد درایو جدید، ادغام، تقسیم، بازیابی، تغییر اندازه، ساخت درایو بوتیبل (Bootable). | سازگاری بالا با نسخههای مختلف ویندوز. |
کلام آخر
پارتیشن بندی هارد یکی از مراحل حیاتی در مدیریت سیستم است که به شما کمک میکند دادههای خود را به صورت سازمانیافتهتر و امنتر ذخیره کنید. اگرچه روش اصولی انجام پارتیشنبندی در هنگام نصب ویندوز است، اما ابزارهایی مانند Disk Management ویندوز 10 و 11 امکان ویرایشهای بعدی را نیز فراهم میآورند. همواره به یاد داشته باشید که قبل از هرگونه تغییر، از اطلاعات خود نسخه پشتیبان تهیه کنید.
این فرآیند به شما این امکان را میدهد که فضای ذخیرهسازی بیشتری را برای دادههای مختلف خود، از جمله در هارد کامپیوتر یا هارد لپتاپ، به صورت بهینه تقسیم کنید و عملکرد و طول عمر دستگاه خود را بهبود بخشید.
سوالات متداول
۱. آیا پارتیشن بندی هارد SSD با HDD فرق دارد؟
بله، اصول پارتیشنبندی کلی مشابه است، اما تفاوتهایی وجود دارد. در SSD به دلیل سرعت بالا و استفاده از دستور TRIM، معمولاً پارتیشنهای کمتری توصیه میشود و مدیریت دادهها به صورت غیرخطی انجام میشود. در حالی که در HDD به دلیل وجود قطعات مکانیکی، باید مراقب توزیع دادهها بود تا سرعت کاهش نیابد.
۲. حجم مناسب برای درایو C (سیستم عامل) چقدر است؟
توصیه میشود درایو C حداقل 100 گیگابایت یا بیشتر در نظر گرفته شود. این فضا علاوه بر سیستم عامل، برای آپدیتها و نصب برنامههای اصلی لازم است.
۳. آیا میتوانم بدون پاک کردن اطلاعات، یک درایو را کوچک کنم و پارتیشن جدید بسازم؟
بله، شما میتوانید از طریق ابزاری مانند Disk Management و گزینه Shrink Volume، مقداری از فضای خالی یک پارتیشن را جدا کرده و آن را به فضای Unallocated تبدیل کنید، سپس از این فضای آزاد برای ساخت پارتیشن جدید استفاده کنید. این کار به طور مستقیم به اطلاعات شما آسیب نمیزند، اما همیشه بکاپ توصیه میشود.
۴. اگر پارتیشنی را پاک کنم، آیا اطلاعات داخل آن پاک میشود؟
بله صد در صد. اگر از گزینه Delete Volume استفاده کنید، تمام دادههای مربوط به آن پارتیشن حذف میشوند.
۵. چرا گزینه Extend Volume برای اضافه کردن فضای Unallocated به درایو C غیرفعال است؟
این مشکل معمولاً زمانی رخ میدهد که فضای Unallocated یا تخصیصنیافته، دقیقاً در مجاورت پارتیشن C قرار نگرفته باشد. ابزار Disk Management ویندوز تنها قادر است فضای Unallocated را به پارتیشن مجاور خود اضافه کند. برای رفع این مشکل، یا باید از ابزارهای شخص ثالث مانند AOMEI یا EaseUS استفاده کنید یا هارد را مجدداً پارتیشنبندی نمایید.
۶. آیا پارتیشن بندی هارد اکسترنال کار درستی است؟
خیر، کارشناسان اغلب توصیه میکنند که هارد اکسترنال را پارتیشنبندی نکنید. زیرا تقسیمبندی هارد اکسترنال میتواند سرعت آن را کاهش داده و استهلاک قطعه را بیشتر کند. بهتر است از پوشهها برای سازماندهی اطلاعات در یک پارتیشن بزرگ استفاده کنید.